Richard Wagner

De onvolprezen drogist heeft onlangs weer een biografie op DVD uitgebracht van een groot componist. Het betreft een Engels/Oostenrijks/Hongaarse miniserie uit 1983 over de operacomponist Richard Wagner. Filmisch valt het product me wat tegen. De verfilming is traag en soms komen er scènes in voor die bij nader inzien flashbacks en flashforwards (als dat een correct woord is) blijken te zijn.

Dat de miniserie - naar mijn bescheiden mening - filmisch niet erg geslaagd is verbaast toch wel, wanneer we naar de casting kijken. Die puilt uit van grote namen: Richard Burton in de titelrol, en verder doen onder meer Vanessa Redgrave, Sir Laurence Olivier en Sir John Gielgud mee.

Het leven van Wagner is in deze miniserie echter meer dan het aanzien waard. De kunstenaar Wagner is vrijwel zijn hele leven op de vlucht geweest. Zowel vanwege zijn politieke overtuiging als voor zijn schuldeisers. Hij had altijd gebrek aan geld. Dat was in de eerst plaats een gevolg van het feit dat zijn werk maar erg weinig succes had tijdens zijn leven. Zijn - financieel gezien - gelukkigste periode was zijn verblijf bij de Beierse koning Ludwig II. Dat was een onvoorwaardelijke bewonderaar van Wagner en diens muziek, en hij voorzag Wagner dan ook rijkelijk van geld.

Wagner wilde van het traditionele operaconcept uit zijn tijd af, en wilde een totaal-muziektheater scheppen. Daar is hij zeker in geslaagd, maar de tijd was er tijdens zijn leven nog niet rijp voor. Hij heeft het nog wel mogen beleven dat er in Bayreuth een theater naar zijn wensen werd gebouwd, waar de "Ring des Nibelungen" voor het eerst werd uitgevoerd. Maar ook die mega-productie was financieel ook al geen succes.

Ook zijn liefdesleven heeft hem niet bepaald populair gemaakt. Zijn eerste vrouw werd geconfronteerd met zijn (al dan niet platonisch gebleven) liefde vo0r Mathilde von Wesendonk, de vrouw van een geldschieter. Hij heeft min of meer met zijn gevoelens voor Mathilde "afgerekend" tijdens het schrijven van "Tristan und Isolde". Vervolgens liet hij zijn vrouw geheel in de steek begon hij openlijk een verhouding - terwijl beiden nog getrouwd waren - met Cosima, de vrouw van zijn bewonderaar en vaste dirigent Hans von Bülow.

Uiteindelijk is hij nog met deze Cosima (die overigens een dochter van de componist en pianist Franz Liszt was) getrouwd. Hij kreeg bij haar zijn zoon Siegfried, wiens zoons het operahuis in Bayreuth in de vorige eeuw jarenlang - met afnemend succes - gerund hebben.

Wagner heeft zijn levenswerk: het schrijven van de tetralogie "Der Ring des Nibelungen" voltooid, maar verder betrekkelijk weinig opera's geschreven. Zeker wanneer we zijn productie vergelijken met die van Verdi, die overigens op dezelfde dag geboren is als Wagner. Verdi had - evenals Wagner - revolutionaire politieke ideeën, die hij zelfs in zijn opera's verwerkte, maar hij kon het op een akkoordje gooien met de censor. Bovendien had het werk van Verdi groot succes en werd hij zeer rijk.

Voor Wagner bestonden er geen compromissen. Muzikaal niet en politiek niet . Daarom is hij het grootste deel van zijn leven op de vlucht geweest. En, zoals gezegd, hij had ook altijd geldgebrek. Dat zijn factoren die niet gunstig zijn voor een grote productiviteit.