Der Ring des Nibelungen, de opnames

Welke opname(s) moet u nu aanschaffen van de "Ring" van Wagner?

Wat betreft de cd's vind ik de allereerste opname van Decca, waarvan de afzonderlijke opera's uitkwamen tussen 1958 en 1966, en die zeer deskundig van ruis ontdaan is in 1997, nog steeds de beste. Decca was in die tijd de top wat opera-opnames betreft en die maatschappij heeft het als eerste gewaagd de complete Ring uit te brengen. Andere maatschappijen vonden het risico te groot, maar toen de Decca-Ring een groot succes bleek te zijn wisten anderen (Von Karajan als eerste op DG) niet hoe snel ze dit moesten nadoen.

De Decca opnames staan onder leiding van Sir Georg Solti en de top van de Wagner zangers en zangeressen uit de zestiger jaren is erin te horen. Bovendien is geprobeerd de door Wagner voorgeschreven toneelgeluiden zo getrouw mogelijk weer te geven. De doos met deze Ring kost nu nog steeds meer dan 100 EUR. Zoals gezegd beschouw ik hem als de absolute top, ondanks zijn hoge ouderdom. De kwaliteit van de opnames van Decca stond in die jaren al op eenzame hoogte en de geluidskwaliteit van de Ring van Decca is niet alleen acceptabel, maar gewoon goed. Als u die koopt zult u er nooit spijt van krijgen.

Ik weet dat er mensen zijn die menen dat de Ring van Solti verouderd is (Google er maar eens op), maar geen van hen heeft mij kunnen overtuigen. Het luisteren naar de 14 cd's uit deze set levert voor mij nog steeds de ultieme Ring-beleving op. Naar mijn mening is de Ring overigens het best te volgen via geluidsopnames met een tekstboek erbij. Houd er daarbij rekening mee dat bij iedere live-utvoering vermoeidheid van solisten, dirigent en orkest onherroepelijk een rol gaat spelen. In de studio (in ieder geval in de opname van Solti) worden steeds stukken van ca. 20 minuten opgenomen, met ruime pauzes. Daar zal vermoeidheid dus nooit toeslaan. Een live uitvoering op cd raad ik daarom af. Maar dat neemt niet weg dat er ook onder de vele video-opnames ook mooie (live) exemplaren zijn.

Let er bij het kopen van een dvd-set van de Ring wel op dat de aanwijzingen Wagner zo getrouw mogelijk gevolgd wordt. Er zijn uitvoeringen te koop waarin het toneelbeeld nog nauwelijks iets met de gezongen tekst te maken heeft. Zo is er een waarin Wotan bijvoorbeeld in een C&A pak met Fricka in een H&M jurk rond een keukentafel van Ikea zit. Er is er ook een waarin tanks en vliegtuigen voorkomen. Dat slaat absoluut nergens op. Het zal duidelijk zijn dat ik daar dus geen liefhebber van ben. De Ring is een drama van Germaanse oorsprong en ik blijf daarom uit de buurt van ensceneringen waarin daaran geen recht gedaan wordt. Van de vele uitvoeringen die te koop zijn vind ik - voor zover ik ze ken - die van James Levine uit New York het meest recht doen aan de toneel-aanwijzingen van Wagner.

Dat neemt niet weg dat ook modernere ensceneringen recht aan Wagner kunnen doen. Zo vind ik de enscenering uit Amsterdam (die ook op dvd te koop is) ook erg interessant. Wagner wordt daarin geen geweld aangedaan. Bovendien is die versie opgenomen tijdens de voorstellingen die ik zelf heb bijgewoond! Dat geeft die box voor mij een extra dimensie. We zaten toen vlak bij een camera.
Dan is er nog een beroemde registratie ut Bayreuth uit de jaren 80 (denk ik) onder leiding van Pierre Boulez. Die is ook wel interessant, maar toch wordt die algemeen wel wat verouderd geacht qua opvatting (en beeldkwaliteit).

Ik hoop dat ik u een paar nuttige wenken heb kunnen geven bij de aanschaf van Ring-opnames. Ik ken ze lang niet allemaal, dus het staat u vrij een andere mening te hebben. Maar mijn mening over de cd-versies is behoorlijk sterk ten gunste van Solti.

Der Ring des Nibelungen, de ervaring

De Nederlandse Opera brengt begin 2014 weer twee volledige cycli van Wagners "Der Ring de Nibelungen" in Amsterdam op de planken en ik kan iedereen van harte aanbevelen om die hele cyclus te gaan zien. Je betaalt de toegangsprijs voor vier opera's (want het zijn vier opera's), maar je krijgt meer dan waar voor je geld. Vijftien uur opera krijg je te zien. En welke vier andere opera's duren er vijftien uur? Je mag bij de gemiddelde opera op twee uur of iets meer rekenen. Dus ga maar na.

En dat is niet alles. Die vier opera's krijg je te zien binnen ongeveer een week. En na de eerste opera leef je de hele week in een euforie. Je gaat de voorstellingen namelijk voorbereiden aan de hand van het op de eerste avond gekochte materiaal. Er is (was bij de vorige cycli) bijvoorbeeld een boekje met daarin vier cd's waarop uitstekende (in het Duits) gesproken inleidingen door dirigent Hartmut Haenchen staan. Daar moet je na die eerst dag gelijk al een van inhalen, dus dat wordt hard werken, want je moet de tweede natuurlijk ook beluisteren. Dan begrijp je het verhaal en de muziek veel beter en geniet je dus nog meer.

En als je alles een paar keer gehoord hebt (of erg goed opgelet hebt bij de inleidingen) weet je dat de muziek soms veel meer vertelt dan de tekst. Wagner gebruikte in de "Ring" namelijk "Leitmotive", dat wil zeggen dat allerlei voorwerpen, situaties en gemoedtoestenden een eigen muzikaal motief hebben. Zodra je die een beetje kent hoor je vaak al in de muziek hoe iets verder gaat of afloopt.

Naast het boek met de cd's zijn er nog fotoboeken te koop en de programmaboeken, met de complete tekst en ook toelichtingen. Genoeg materiaal dus! Maar zelfs als je thuis helemaal niets voorbereidt raak je in een euforie. Ga maar na, vier avonden met een dooorlopend verhaal, dat door de boventiteling uitstekend te volgen is. En het is nog een spannend verhaal ook! Je ziet de eerste avond al dat het nooit goed kan aflopen, of vergis je je en is er tocht nog een uitweg?  

Na vier avonden in spanning gezeten te hebben kom je de laatste avond te weten hoe alles afloopt. En dat wordt een lange zit met alleen al een eerste akte van ongeveer twee en een half uur en een totale duur (afgezien van de pauzes) van ongeveer vijf uur. Die voorstelling begint hoogstwaarschijnlijk al om vier uur 's middags en heeft twee lange pauzes. Anders is het voor zangers, dirigent en orkest ook niet te doen. En gezien de parkeertarieven in Amsterdag is het geen slecht idee om iedere avond, maar in ieder geval de laatste dag, met het openbaar vervoer te gaan.

Kortom, wanneer u zo'n cyclus bezoekt leeft u er de hele week voor. Een geweldige ervaring. Ik heb een van de eerste cycli in Amsterdam meegemaakt. Dat is alweer heel wat jaren geleden, maar ik herinner me die week nog als de dag van gisteren. En dat zal bij u ook het geval zijn. Je beleeft zo'n Ring echt en het werkt jaren na. Je gaat er cd's en dvd's van kopen en zo leeft de ervaring voort. Omdat de enscenering begin 2014 dezelfde is als degene die ik gezien heb ga ik deze keer niet. Ik heb die enscenering al een paar keer op tv en op dvd gezien.

Maar over een paar van de beschikbare cd- en dvd-uitvoeringen zal ik binnenkort een stukje schrijven.