Ragtime pianomuziek (1)

Eerst definieer ik zo duidelijk mogelijk wat ik onder Ragtime pianomuziek versta. Daar bestaan namelijk nogal wat misverstanden over.

Wat is wel Ragtime? Ragtime is de pianomuziek die vanaf ongeveer 1895 door zwarte pianisten in de VS gespeeld werd en die muziek is sterk gesyncopeerd. Bij gesyncopeerde muziek vallen - kort gezegd - de ritmische accenten op plaatsen waar je ze niet verwacht. Gesyncopeerde muziek bestaat al zolang er muziek bestaat. Door bijvoorbeeld Bach werden ook al regelmatig syncopen toegepast. Maar het systematische gebruik ervan door hele stukken was nieuw rond de wisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw. Verder had deze muziek Afrikaanse invloeden.

De meest begaafde vertegenwoordiger uit de groep die deze muziek componeerde en speelde was Scott Joplin. Zijn "Maple Leaf Rag" werd in die tijd door iedere zichzelf respecterende zwarte pianist gespeeld en werd beschouwd als een soort "toelatingsexamen" tot het gilde van Ragtime pianisten. Toen het nummer eenmaal in druk was verschenen, bij een blanke uitgever (John Stark) nog wel, werd het een absolute topper en werden zowel Joplin als Stark er rijk van. Het duurde echter nog enige tijd voordat deze muziek ook in de blanke gemeenschap doordrong en populair werd. In die tijd was het verre van vanzelfsprekend om naar serieuze muziek van zwarte componisten te luisteren. Of sterker nog, het lag niet voor de hand om muziek van zwarte componisten serieus te nemen.

En daar zijn we onmiddellijk bij een vooroordeel tegen de Ragtime muziek. De groten uit dat genre behoren beslist tot de serieuze ("klassieke") componisten. Zij hebben een deglijke muzikale scholing gehad. De muziek van Joplin is nauwgezet door hem opgeschreven en is bedoeld om precies zo gespeeld te worden als hij op papier staat. Een typische Joplin Rag bestaat uit een zeer korte introductie en daarna een vast patroon van vier melodieen (A, B, C, D), doorgaans in de volgorde AA, BB, A, CC, DD. En het valt beslist niet mee hem zo te spelen zoals hij er staat! Als u mij niet gelooft, probeer dan maar eens het Trio van Maple Leaf Rag te spelen. En juist dat feit heeft ervoor gezorgd dat er misverstanden ontstonderen over wat "Ragtime" nu eigenlijk is.

Vanuit de blanke wereld ontstond er uiteindelijk ook belangstelling voor gesyncopeerde muziek, maar omdat het enige medium waarop muziek in die dagen verspreid werd bladmuziek was, moest je de muziek zelf spelen als je hem thuis wilde horen. En er waren maar weinigen die deze muziek konden spelen. Daarom speelden blanke liedjesschrijvers daarop in door veel eenvoudigere gesyncopeerde muziek te schrijven. En die muziek is beslist geen Ragtime en heeft er, wat mij betreft, bijzonder weinig mee te maken. Maar die deuntjes kon iedereen met enige muziekvaardigheid spelen of er anders (nog) eenvoudiger bewerkingen van maken. Degene die deze "honky-tonk" of "tin-pan-alley" muziek tot de ragtime rekent maakt een grote fout.

Nu ik, hoop ik, duidelijk gemaakt heb dat alleen mensen als Scott Joplin, James Scott, Louis Chauvin, Joseph Lamb (overigens een zeer begaafde blanke Ragtime componist) Ragtime schreven, en dat die muziek precies zo gespeeld moet worden als hij opgeschreven is, zoals dat met andere klassieke muziek ook gebeurt, kunnen  we verder gaan met het onderwerp. We weten nu waar we het over hebben.

De belangstelling voor Ragtime ebde weg rond 1920, maar beleefde enkele malen een hernieuwde belangstelling, in het bijzonder rond 1950 en rond 1970. Met name de opleving rond 1970 is interessant. Er kwam toen een zeer succesvolle film uit ("The Sting"), waarin de muziek van Joplin (bewerkt!) als achtergrond gebruikt werd. Door het succes van die film ontstond er plotseling weer belangstelling voor deze muziek. Ook toen kwamen er overigens ook weer surrogaten op de markt die voor Ragtime moesten doorgaan.

Maar in de jaren '70 van de vorige eeuw brachten enkele gerespecteerde klassieke pianisten de Ragtime, misschien voor het eerst, naar de concertzaal. Ik heb het daarbij in het bijzonder over Joshua Rifkin en William Bolcom, die recitals gaven (in rokcostuum) en lp's uitbrachten met Ragtime muziek.Ik denk dat ragtime toen definitief een plaats in de klassieke muziek veroverd heeft, zoals Joplin zijn hele leven gewenst heeft.

Ik zie dat dit stukje te lang wordt om alles te zeggen wat ik kwijt wil, dus "wordt vervolgd".